Το παλιό βυζαντινό χωριό βρισκόταν στον κάμπο του Μονοδρίου, στη σημερινή θέση «Τρόχαλα». Καταστράφηκε τον 9ο αιώνα από Σαρακηνούς πειρατές ενώ οι κάτοικοι που ξέφυγαν από τη σφαγή και τη λεηλασία, μαζί με άλλους από τον κάμπο, ίδρυσαν το νέο χωριό στην κορυφή του λόφου. Το Μονόδρυ άκμασε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας. Οι Φράγκοι στην κορυφή του λόφου, στη θέση της κατεστραμμένης μονής ανέγειραν μεγάλο πύργο για κατόπτευση και καταδυνάστευση της περιοχής. Ο πύργος σήμερα δεν υπάρχει. Κατεδαφίστηκε από τους κατοίκους του χωριού για να κατασκευαστεί το πανύψηλο κωδωνοστάσιο και η εκκλησία. Το μόνο που διασώθηκε είναι ο Βενετσιάνικος θυρεός του, που παριστάνει έναν άγγελο με ανοιγμένες τις φτερούγες του.

Η Δημοτική Κοινότητα Μονοδρίου χαρακτηρίζεται πεδινή, με μέσο υψόμετρο 60 μέτρα και με αγροτικό χαρακτήρα και κυρίαρχα με δενδροειδείς καλλιέργειες.

Ο οικισμός Μονόδρυ με 450 κατοίκους (απογραφή 2021), είναι χτισμένος σε δύο επίπεδα, με φυσικό χώρισμα τον ποταμό Μανικιάτη. Το Άνω Μονόδρυ είναι αμφιθεατρικά χτισμένο στην πλαγιά ενός καταπράσινου λόφου με θέα την κοιλάδα του ποταμού. Χαρακτηριστικό του χωριού είναι τα πετρόχτιστα σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και τα στενά σοκάκια. Το Κάτω Μονόδρυ (ή Χάνια) είναι χτισμένο στον κάμπο, παράλληλα με τον κεντρικό δρόμο. Μεταξύ τους συνδέονται με μία περίτεχνη πέτρινη γέφυρα που κατασκευάστηκε το 1888 επί πρωθυπουργίας Χαρίλαου Τρικούπη, με υλικό από τον βενετσιάνικο πύργο που βρίσκεται στους Κήπους και από λατομεία της περιοχής. Στο χωριό λειτουργούν ταβέρνες, καφέ μπαρ και παραδοσιακό καφενείο. Προτείνουμε μια βόλτα στο Πλατανόδασος, ως μια μοναδική ευκαιρία να έρθετε ξανά κοντά στην φύση. Στο χωριό καλλιεργούνται ελιές, αρκετά βιολογικά προϊόντα, ακόμα και σαλιγκάρια.

Ο οικισμός Κοίλι, με 86 κατοίκους, φέρεται να κτίστηκε από τους κατοίκους του οικισμού Κοίλα, που καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς πειρατές τον 9ο αιώνα. Τα αρχαία Κοίλα τοποθετούνται στη θέση Κάτοικες, ενάμισι χιλιόμετρο βόρεια του Αυλωναρίου. Ήταν δήμος της αρχαίας Ερέτριας, ενώ άκμασε και επί βυζαντινής αυτοκρατορίας. Στο κέντρο του οικισμού υπήρχαν δύο ενετικοί πύργοι. Ο μεγαλύτερος κατεδαφίστηκε για να κτισθεί ο ναός του Αγίου Νικολάου και σώζονται τα θεμέλιά του. Ωστόσο, σώζεται ο δεύτερος πύργος σχεδόν ακέραιος, ο οποίος χρησιμοποιούταν ως κυλινδρόμυλος τριβής σιταριού. Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι το πρώτο που βλέπει κανείς όταν κατευθύνεται προς την πλατεία. Είναι φτιαγμένο από Φράγκους και δαισώζεται χάρη στις ενέργειες των ανθρώπων της κοινότητας, καθώς τα τελευταία χρόνια είχε υποστεί σημαντικές φθορές. Το χρησιμοποιούσαν παλιά για να αλέθουν το σιτάρι. Στο πίσω μέρος του μνημείου υπάρχει ακόμη ένα μεγάλος κύλινδρος που χρησιμοποιούσαν από τότε. Απέχει 8 χλμ από την παραλία του Στομίου και 12 χλμ από την Κύμη. Είναι χτισμένο στους πρόποδες ενός λόφου και στην γύρω περιοχή υπάρχουν βουνά από την μία πλευρά και κοιλάδα από την άλλη. Πολύ κοντά μπορεί κανείς να επισκεφθεί το μεγαλύτερο ποτάμι της περιοχής, τον Μανυκιάτη.

Στο σημείο που ενώνονται το Άνω και Κάτω Μονόδρυ βρίσκεται η λιθόχτιστη γέφυρα του ποταμού Μανικιάτη. Πρόκειται για πέτρινη γέφυρα δύο τόξων που χτίστηκε το 1888, επί πρωθυπουργίας Χαρίλαου Τρικούπη. Το υλικό κατασκευής είναι η ντόπια ηφαιστειογενής πέτρα από την περιοχή των Κήπων, η οποία πελεκήθηκε και μεταφέρθηκε στο Μονόδρυ με ξυλάμαξες. Κιούσηδες μάστορες από την Ήπειρο την αξιοποίησαν κτίζοντας ένα περίτεχνο γεφύρι από τα λίγα σωζόμενα στη χώρα μας. Αυτό που την καθιστά μοναδική είναι η τοιχοποιία της. Οι τέλεια ορθογωνιασμένες πέτρες, πελεκημένες στο χέρι, έδωσαν ένα άριστο από άποψη δόμησης αποτέλεσμα. Η θεμελίωση της, όπως διηγούνται οι γεροντότεροι έχει βάθος όσο και το ύψος της, δηλαδή 10-11 μέτρα. Το μεσαίο ποδαρικό, έχει άριστη υδροδυναμική, έτσι ώστε η κατασκευή να υφίσταται την ελάχιστη δυνατή πίεση. Τα ακριανά ποδαρικά δημιουργούν «φτερά» έτσι ώστε να παροχετεύονται τα νερά με τη λιγότερη δυνατή πίεση προς την κατασκευή. Τα πλαϊνά παραπέτα της γέφυρας, στον δρόμο που περνά πάνω της είναι κατασκευασμένα από μεγάλους πελεκημένους μονόλιθους από το ίδιο ηφαιστειογενές πέτρωμα. Η υπέροχη κοιλάδα για περίπατο που δημιουργεί ο ποταμός Μανικιάτης γεμάτη πλατάνια και πλήθος άλλων φυτών.

Στο γειτονικό Κοίλι υπήρχαν δύο ενετικοί πύργοι. Ο μεγαλύτερος κατεδαφίστηκε για να κτισθεί ο ναός του Αγίου Νικολάου και σώζονται τα θεμέλιά του. Ωστόσο, σώζεται ο δεύτερος πύργος σχεδόν ακέραιος, ο οποίος χρησιμοποιούταν ως κυλινδρόμυλος τριβής σιταριού. Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι το πρώτο που βλέπει κανείς όταν κατευθύνεται προς την πλατεία. Είναι φτιαγμένο από Φράγκους και δαισώζεται χάρη στις ενέργειες των ανθρώπων της κοινότητας, καθώς τα τελευταία χρόνια είχε υποστεί σημαντικές φθορές. Το χρησιμοποιούσαν παλιά για να αλέθουν το σιτάρι. Στο πίσω μέρος του μνημείου υπάρχει ακόμη ένα μεγάλος κύλινδρος που χρησιμοποιούσαν από τότε.

Διαβάστε περισσότερα 

Στο Μονόδρι λειτουργεί πολιτιστικός σύλλογος, με αξιόλογη πολιτιστική δράση.

Υπάρχει επίσης η ποδοσφαιρική ομάδα Αναγέννηση Μονοδρίου.